EPDK’nın 5 Nisan’da yürürlüğe giren yeni elektrik tarifeleri, Van’da adeta hayatı durdurdu. Artan elektrik fiyatlarıyla birlikte sanayi, tarım ve turizm sektörlerinde büyük bir kriz kapıda. Vanlılar, elektrik zamlarıyla birlikte üretimin de, geçimlerin de imkânsız hale geldiğini ifade ediyor.

EPDK, 5 Nisan itibarıyla mesken abonelerine yüzde 25, kamu ve özel hizmetlere yüzde 15, sanayiye yüzde 10 ve tarımsal faaliyetlere yüzde 12,4 oranında zam yaptı. Bu zamlarla birlikte 100 kWh elektrik tüketen bir mesken abonesinin faturası 259,04 TL’ye yükseldi. Van’daki zammın etkisi, bölgenin kendine özgü zorluklarıyla birleşince daha da ağırlaştı. Uzun kış mevsimi, altyapı eksiklikleri, işsizlik oranlarının yüksekliği ve tarımın büyük ölçüde sulamaya dayalı olması, bu artışların etkisini daha da derinleştiriyor. Van’daki önemli isimler, elektrik zamlarının sanayi, tarım ve turizm sektörlerine ertrkilerini Van 65 Habere değerlendirdi.

“Üretimin Yarıya Yakını Zaten Durmuştu, Bu Zamla Kalanı da Durdurur”

Van Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) eski başkanı ve BOSAŞ Şirketler Grubu ile VOSİAD Başkanı Şemsettin Bozkurt, elektrik zamlarının Van sanayisine olan etkilerini dile getirdi. Bozkurt, elektrik zamlarının doğrudan sanayi üretimini vuracağını söyledi:“Van OSB’deki üretim zaten kısıtlıydı, bir yandan altyapı eksiklikleri ve iş gücü sıkıntısı varken, diğer tarafta elektrik maliyetleri oldukça yüksekti. Şimdi ise bu artışlar, sanayi üretimimizi iyice zorlaştıracak. Yılda ortalama 5 ay aktif üretim yapabiliyoruz. Bu zamlarla birlikte bu dönemin de kısalacağını, üretim hızımızın daha da yavaşlayacağını öngörüyoruz. Üretici fiyatları artacak, ancak bunun yanı sıra bizler de maliyetlerimizi karşılayabilmek için daha fazla borçlanacağız. Ne yazık ki bu kısır döngü, sadece bizim değil, diğer tüm sanayicilerin de büyük bir sorunu olacak.”

“Bölge Olumsuz Etkilenecek”

Bozkurt, sadece Van’daki değil, bölgedeki sanayinin sürdürülebilirliği için pozitif ayrımcılık talep etti. "Van zaten sınırlı sanayi kapasitesine sahip. Üretim için gelen sermaye yok denecek kadar az. Şirketler ya kapanıyor ya da başka illere taşınıyor. Bölgemize SGK ve vergi gibi konularda teşvik sağlanmalı. Aksi halde üretim daha da azalır ve bu sadece Van’ı değil, tüm bölgeyi olumsuz etkiler."

Güneş Enerjisi Yatırımı Artık Ulaşılmaz

Bozkurt ayrıca, birçok firmanın elektrik maliyetlerini düşürmek için güneş enerjisi sistemlerine yatırım yapmayı planladığını ancak yüksek maliyetler nedeniyle bu yatırımların artık hayal olduğunu belirtti: “Bazı firmalar güneş enerjisine yöneldi ama yatırım maliyetleri çok yüksek. Bankalardan kredi almak neredeyse imkansız. Elektrik dağıtım bedelleri de çok fazla, bu yüzden şirketler bu yatırımları karşılayamaz hale geldi. Oysa bu tarz yatırımlar, hem sanayiciyi rahatlatacak hem de devletin elektrik üretim yükünü azaltacak şekilde fayda sağlayabilirdi. Ne yazık ki mevcut durum, bizim gibi küçük işletmeleri iyice köşeye sıkıştırıyor.”

“Sulu Tarım Biterse, Gıda Krizi Derinleşir”

Kamu Emekçileri Sendikası Konfedarasyonu ( KESK) 'e bağlı Tarım ve Ormancılık Hizmet Kolu Kamu Emekçileri Sendikası (Tarım Orkam Sen) Van Şube Başkanı Ziraat Mühendisi Yunus Haylaz da elektrik zammının sulu tarıma dayalı çiftçiler için felaket etkisi yaratacağını ifade etti: Haylaz "Van’daki çiftçilerin büyük kısmı, sulama yapmak için elektrikle çalışan sistemlere bağımlı. Elektrik zammı, bu çiftçiler için ciddi bir tehdit oluşturuyor. Sulama yapmadıkları takdirde, tarımsal verimlilik düşer, tarlalar ekilmez ve bunun sonucunda da gıda fiyatları artar. Çiftçiler zaten bu kışın soğuklarını ve kuraklıklarını atlatmaya çalışıyordu. Şimdi ise elektrik zamları, çiftçiyi tamamen üretimden uzaklaştıracak. Üretim düşerse, sadece Van değil, tüm bölge gıda kriziyle karşı karşıya kalır” diyerek uyarıda bulundu.

“Tarım Alanları Daralacak”

Haylaz, Van’daki tarım üretiminin zaten sınırlı olduğunu ve bu zammın etkilerinin daha da büyüyeceğini söyleyerek, “Van’da buğday, arpa, yonca ve korunga dışında fazla bir üretim yok. Sulu tarım alanlarının ise giderek daraldığını görüyoruz. Çiftçilerimiz faturalarını ödeyemiyor ve bu durum, onlara başka bir iş bulmalarını imkânsız hale getiriyor. Alternatif iş arayan çiftçiler, çoğu zaman başka bir geçim kaynağı bulamıyor ve tarlalarını terk etmek zorunda kalıyorlar. Bu, sadece tarım sektörü için değil, bölgenin sosyal yapısı için de ciddi bir sorun”dedi.

İklim Kriziyle Birleşen Elektrik Zammı Çiftçiyi Düğümde Bırakıyor

İklim değişikliğinin etkilerinin arttığını ve yağışların azaldığına vurgu yapan Haylaz, su kaynaklarının tükenmekte olduğunu dile getirdi. Haylaz, “Zaten iklim koşulları nedeniyle su kaynaklarımız daralıyor. Çiftçi, bu koşullarda sulama yapabilmek için elektrikle su çekiyor. Ancak bu zamlardan sonra artık o da mümkün değil. Bu tablo, sadece Van tarımının değil, kırsal yaşamın da çöküşü anlamına gelir. Bu yaz, yağan yağmurların yetersiz olması nedeniyle su kaynaklarının daha da azalacağı öngörülüyor. Elektrik maliyetlerinin yüksekliği ve su kıtlığı, üreticiyi büyük bir darboğaza sokacak” dedi.

“Yatırımlar Yavaşladı, Oteller Fatura Altında Eziliyor”

Van’daki turizm sektörü, özellikle İran pazarı sayesinde yıllardır umutlanırken, elektrik zamları bu sektörde büyük bir kırılma yaratmış durumda.  ise, artan enerji giderlerinin otelciliği sürdürülemez hale getirdiğini belirtti. Demirhan, “Nevruz döneminde dahi bazı küçük otellerin elektrik faturaları yüz bin TL’yi geçti. Küçük oteller bu faturalarla nasıl başa çıkacak? Kira, sigorta, işletme giderleri derken, otelciler bir yanda bu ağır yükü taşırken, diğer taraftan da işletmelerini ayakta tutmaya çalışıyor. Bu maliyet artışları, otellerin kapanmasına yol açacak. Özellikle kiracı olan işletmeciler, bu süreçte çok zor durumda kalacak” dedi.

“Mevcut İşletmeci Kendini Koruyamaz”

Demirhan, son yıllarda Van’da büyük otel yatırımları yapılmış olmasına rağmen, elektrik zamlarının sektörü olumsuz etkilediğine vurgu yaparak, “İranlı turistlere güvenilerek büyük oteller açıldı, yatırımlar yapıldı. Ancak bu zamlarla birlikte yeni yatırımcı da, mevcut işletmeci de kendini koruyamaz. Van’da hali hazırda otel yatak kapasitesi arttı ama bu elektrik zamları turizmi büyük bir darbe vuracak. Turizmdeki bu kriz, sadece otelcileri değil, lokantaları, esnafı ve tüm turistik altyapıyı etkileyecek” diye ekledi.

Turizm Zinciri Kırılırsa, Van Ekonomisi Çökebilir”

Van ekonomisinin büyük ölçüde turizme dayandığını vurgulayan Demirhan, turizm sektöründeki krizin tüm şehir ekonomisini sarsabileceğine dikkat çekti. Demirhan son olarak sözlerini şöyle tamamladı: “Van ekonomisinin tek dayanağı artık turizm. Hayvancılık bitmiş, tarım zayıf. Ama turizmde de elektrik zamları domino etkisi yaratıyor. Otelci, lokantacı, giyim mağazası, beyaz eşya satıcısı… Hepsi aynı pastadan pay alıyor. Ama artık pasta küçüldü, herkes aç. Elektrik zamları ve bu kriz, sadece turizm sektörünü değil, Van’ın geleceğini de tehdit ediyor. Eğer bu sektör daha fazla zarar görürse, Van’ın ekonomik yapısında geri dönüşü olmayan tahribatlar oluşabilir.”