Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılı kişi başına düşen Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) verilerini açıkladı. Verilere göre Van, 81 il arasında son sırada yer aldı. Saadet Partisi Van İl Başkanı Özay İlhan, TÜİK verilerinin Van’daki ekonomik çöküşü açıkça ortaya koyduğunu söyledi. İlhan, “Van’ın hızla yoksullaşan ve göç veren bir şehir kimliğine büründüğünü, bu durumu tersine çevirmek için acil önlemlerin alınması gerektiğini ifade etti.
Türkiye'nin 2023 yılına ait kişi başına düşen Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) verileri açıklandı. Açıklanan verilere göre, Kocaeli 516.459 TL ile en yüksek GSMH'ya sahip il olarak liderliğini sürdürdü. Ancak, Doğu Anadolu Bölgesi'nin önemli şehirlerinden Van, 108.021 TL ile son sırada yer alarak, 81 il arasında GSMH açısından en düşük değeri elde etti. İl düzeyinde cari fiyatlarla Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) hesaplamalarına göre; 2023 yılında İstanbul 8 trilyon 60 milyar 358 milyon TL ile en yüksek GSYH'ye ulaştı ve toplam GSYH'den yüzde 30,4 pay aldı. İstanbul'u, 2 trilyon 538 milyar 686 milyon TL ve yüzde 9,6 pay ile Ankara, 1 trilyon 614 milyar 161 milyon TL ve yüzde 6,1 pay ile İzmir izledi. İl düzeyinde GSYH hesaplarında son üç sırada 22 milyar 13 milyon TL ile Tunceli, 19 milyar 407 milyon TL ile Ardahan ve 13 milyar 214 milyon TL ile Bayburt yer aldı. GSYH'den en yüksek payı alan ilk beş il, 2023 yılında toplam GSYH'nin yüzde 54,02'sini oluşturdu.
KOCAELİ İLK, VAN SON SIRADA!
Kişi başına GSYH'de 2023 yılında, Kocaeli 516 bin 460 TL ile ilk sırada yer aldı. Kocaeli'yi, 510 bin 733 TL ile İstanbul ve 438 bin 242 TL ile Ankara izledi. İl düzeyinde kişi başına GSYH hesaplamalarında, 116 bin 767 TL ile Şanlıurfa, 110 bin 553 TL ile Ağrı ve 108 bin 21 TL ile Van son üç sırada yer aldı. Kişi başına GSYH, 2023 yılında on üç ilde Türkiye ortalamasının üzerinde gerçekleşti.
VAN BÖLGE İLLERİN DE GERİSİNDE KALDI
Daha önce Muş, Bitlis, Hakkâri gibi illerin örnek aldığı Van her alanda gerilemeye devam ediyor. Kişi başına düşen milli gelirde tüm illerin gerisinde kalarak 81. Sırada yer alan Van’da kişi başına GSYH'de 2023 yılında 108 bin 021 TL ile 81. sırada yer aldı. Muş’ta kişi başına GSYH'de 2023 yılında 132 bin 342 TL ile 77. sırada yer aldı. Bitlis’te kişi başına GSYH'de 2023 yılında 130 bin 382 TL ile 78. sırada yer aldı. Hakkâri’de kişi başına GSYH'de 2023 yılında 161 bin 172 TL ile 64. sırada yer aldı.
“EN FAZLA SOSYAL YARDIM ALAN İL VAN OLDU”
İşsizlik oranlarının en yüksek olduğu iller arasında Van’ın yer aldığını söyleyen Saadet Partisi Van İl Başkanı Özay İlhan, “Son yıllarda Van, hızla yoksullaşan ve göç veren bir şehir kimliğiyle gündeme gelmeye başladı. 2020 yılından bu yana, özellikle kırsal bölgelerde belirgin bir şekilde yaşanan nüfus kaybı, Van’ı göç alan bir şehirden göç veren bir şehir haline dönüştürdü. İşsizlik oranlarıyla Türkiye’nin zirvesinde yer alan Van, artık sosyal yardımlara en çok ihtiyaç duyan ailelerin bulunduğu bir şehir konumundadır” dedi.
“VAN BÜYÜKŞEHİR OLMANIN GEREKLİLİKLERİNİ YERİNE GETİREMİYOR”
Van’ın büyükşehir olmanın gerekliliklerini yerine getiremediğini söyleyen İlhan, “Türkiye’nin yüz ölçümü açısından en büyük illerinden biri olan ve büyüklük sıralamasında dokuzuncu sırada yer alan Van, ne yazık ki büyükşehir olmanın gerekliliklerini yerine getiremiyor. Ulaşım sorunları, sanayi yatırımlarının yetersizliği ve işsizlik, şehrin büyüme potansiyelini kısıtlayan temel sorunlar arasındadır” diye konuştu.
“SINIR KAPISI DEĞERLENDİRİLEMİYOR”
Van Kapıköy Sınır Kapısı’nın yeterince değerlendirilemediğine de dikkat çeken İlhan, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Van’ın yanı başındaki İran, büyük bir ticaret fırsatı sunarken bu potansiyel yeterince değerlendirilemiyor. İran ile ticaret hacmi düşük seviyelerde kalırken, sınır ticareti ve lojistik imkanlar da sınırlı durumda. Demir yolunun Van Organize Sanayi Bölgesi’ne (OSB) ve oradan İran’a bağlanması gerektiği vurgulanıyor. Bu adım atıldığında, bölgedeki ekonomik canlılık artabilir.”
“AVANTAJLAR DEĞERLENDİRİLEMİYOR”
Van’ın gölünün, hayvancılığının ve enerjisinin değerlendirilemediğine dikkat çeken İlhan, “Van, Türkiye’nin en çok güneş alan şehirlerinden biri olmasına rağmen, bu avantaj enerji üretiminde kullanılamıyor. Aynı şekilde, dünyanın en büyük sodalı gölü olan Van Gölü’nün turizm potansiyeli de yeterince değerlendirilemiyor. Tarım ve hayvancılıkta ise geçmişteki üretim seviyelerine ulaşılamıyor. Örneğin, 20-30 yıl önce beş milyon civarında olan koyun varlığı, bugün iki buçuk milyona kadar düşmüş durumda” dedi.
“EKONOMİK SORUNLAR GÖÇ HAREKETLERİNİ TETİKLİYOR”
Van’da işsizlik nedeniyle gençlerin kenti göç ettiğine dikkat çeken İlhan, “Van’da yaşanan ekonomik sorunlar ve işsizlik, göç hareketlerini tetikliyor. Başta İstanbul, İzmit, Tekirdağ, Bursa, Ankara, İzmir, Antalya ve Mersin gibi şehirlere büyük oranda göç yaşanıyor. Özellikle köyler ve kırsal bölgeler bu göç dalgasından ciddi şekilde etkileniyor. Başkale, Çaldıran, Özalp, Saray ve Muradiye gibi ilçelerde nüfus azalması dikkat çekiyor. Van, çözüm bekleyen yapısal sorunları ve kullanılmayan ekonomik potansiyeli ile gelecekteki kalkınma için somut adımlara ihtiyaç duyuyor. Şehrin tarihi ve coğrafi avantajlarını ekonomiye kazandırmak, göçü durdurmak ve istihdam yaratmak için öncelikli adımlar arasında yer alıyor.” İfadelerini kullandı.
İLHAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİNİ SIRALADI
Van’ın ekonomik kalkınması için çözüm önerilerini sıralayan İlhan, konuşmasını şöyle sonlandırdı:
“SGK primlerinin, belli bir çalışan sayısından sonra devlet tarafından karşılanması, işverenler için teşvik edici olacaktır. Bölgede sanayi yatırımları yapan girişimciler için vergi muafiyetinin üç ila beş yıl arasında uygulanması faydalı olabilir. Çalışan primlerinin bir kısmının devlet tarafından üstlenilmesi, istihdamı artırabilir.”